Mateo 13-19

Ang Biblia (1978)

13 Nang araw na yaon ay lumabas si Jesus sa bahay, at ^(A)naupo sa tabi ng dagat.

² At nakisama ^(B)sa kaniya ang lubhang maraming tao, ano pa't lumulan siya sa isang daong, at naupo; at ang buong karamihan ay nangakatayo sa baybayin.

³ At pinagsalitaan niya sila ng maraming mga bagay sa mga talinghaga, na sinasabi, Narito, ang manghahasik ay yumaon upang maghasik.

⁴ At sa paghahasik niya, ay nangahulog ang ilang binhi sa tabi ng daan, at dumating ang mga ibon at kinain nila;

⁵ At ang mga iba'y nangahulog sa mga batuhan, na doo'y walang sapat na lupa: at pagdaka'y sumibol, sapagka't hindi malalim ang lupa:

⁶ At pagsikat ng araw ay nangainitan; at dahil sa walang ugat, ay nangatuyo.

⁷ At ang mga iba'y nangahulog sa mga dawagan, at nagsilaki ang mga dawag, at ininis ang mga yaon.

⁸ At ang mga iba'y nangahulog sa mabuting lupa, at nangagbunga, ang ila'y ^(C)tigisang daan, at ang ila'y tigaanim na pu, at ang ila'y tigtatatlongpu.

⁹ At ang may mga ^(D)pakinig, ay makinig.

¹⁰ At nagsilapit ang mga alagad, at sinabi nila sa kaniya, Bakit mo sila pinagsasalitaan sa mga talinghaga?

¹¹ At sumagot siya at sinabi sa kanila, ^(E)Sa inyo'y ipinagkaloob ang mangakaalam ng mga hiwaga ng kaharian ng langit, datapuwa't hindi ipinagkaloob sa kanila.

¹² Sapagka't sinomang ^(F)mayroon ay bibigyan, at siya'y magkakaroon ng sagana: nguni't sinomang wala, pati ng nasa kaniya ay aalisin sa kaniya.

¹³ Kaya't sila'y pinagsasalitaan ko sa mga talinghaga; sapagka't nagsisitingin ay hindi sila nangakakakita, at nangakikinig ay hindi sila nangakakarinig, ni hindi sila nangakakaunawa.

¹⁴ At natutupad sa kanila ang hula ni Isaias, na sinasabi,

¹⁶ Datapuwa't mapapalad ang inyong mga mata, sapagka't nangakakakita; at ang iyong mga tainga, sapagka't nangakakarinig.

¹⁷ Sapagka't katotohanang sinasabi ko sa inyo, ^(H)na hinangad na makita ng maraming propeta at ng mga taong matuwid ang inyong nakikita, at hindi nila nakita; at marinig ang inyong naririnig, at hindi nila narinig.

¹⁸ Pakinggan ^(I)nga ninyo ang talinghaga tungkol sa manghahasik.

¹⁹ Kung ang sinoman ay nakikinig ng salita ^(J)ng kaharian, at ito'y hindi niya napaguunawa, ay pinaroroonan ng masama, at inaagaw ang nahasik sa kaniyang puso. Ito yaong nahasik sa tabi ng daan.

²⁰ At ang nahasik sa mga batuhan, ay yaong nakikinig ng salita, at ^(K)pagdaka'y ^(L)tinatanggap ito ng buong galak;

²¹ Gayon ma'y wala siyang ugat sa kaniyang sarili, kundi sangdaling tumatagal; at pagdating ng kapighatian o pag-uusig dahil sa salita, ay ^(M)pagdaka'y ^(N)natitisod siya.

²² At ang nahasik sa mga dawagan, ay yaong dumirinig ng salita; nguni't ang pagsusumakit na ukol sa sanglibutan, at ^(O)ang daya ng mga kayamanan, ay siyang umiinis sa salita, at yao'y nagiging walang bunga.

²³ At ang nahasik sa mabuting lupa, ay siyang dumirinig, at nakauunawa ng salita; na siyang katotohanang nagbubunga, ang ila'y tigisang daan, ang ila'y tigaanim na pu, at ang ila'y tigtatatlongpu.

²⁴ Sinaysay niya sa kanila ang ibang ^(P)talinghaga, na sinasabi, Ang kaharian ng langit ay tulad sa isang taong naghasik ng mabuting binhi sa kaniyang bukid:

²⁵ Datapuwa't samantalang nangatutulog ang mga tao, ay dumating ang kaniyang kaaway at naghasik naman ng mga pangsirang damo sa pagitan ng trigo, at umalis.

²⁶ Datapuwa't nang sumibol ang usbong at mamunga, ay lumitaw nga rin ang mga pangsirang damo.

²⁷ At ang mga alipin ng puno ng sangbahayan ay nagsiparoon at nangagsabi sa kaniya, Ginoo, hindi baga naghasik ka ng mabuting binhi sa iyong bukid? saan kaya nangagmula ang mga pangsirang damo?

²⁸ At sinabi niya sa kanila, Isang kaaway ang gumawa nito. At sinabi sa kaniya ng mga alipin, Ibig mo baga na kami nga'y magsiparoon at ang mga yao'y pagtipunin?

²⁹ Datapuwa't sinabi niya, Huwag; baka sa pagtitipon ninyo ng mga pangsirang damo, ay inyong mabunot pati ng trigo.

³⁰ Pabayaan ninyong magsitubo kapuwa hanggang sa panahon ng pagaani: at sa panahon ng pagaani ay sasabihin ko sa mga mangaani, Tipunin muna ninyo ang mga pangsirang damo, at inyong pagbibigkisin upang sunugin; datapuwa't tipunin ninyo ang trigo sa aking bangan.

³¹ Sinaysay niya sa kanila ang ibang talinghaga, na sinasabi, ^(Q)Ang kaharian ng langit ay tulad sa isang ^(R)butil ng binhi ng mostasa, na kinuha ng isang tao, at inihasik sa kaniyang bukid:

³² Na siya ngang lalong maliit sa lahat ng mga binhi; datapuwa't nang tumubo, ay lalong malaki kay sa mga gulay, at nagiging punong kahoy, ano pa't nagsisiparoon ang mga ibon sa langit at sumisilong sa kaniyang mga sanga.

³³ Sinalita niya sa kanila ang ibang talinghaga: ^(S)Ang kaharian ng langit ay tulad sa lebadura, na kinuha ng isang babae, at itinago sa tatlong takal na harina, hanggang sa ito'y nalebadurahang lahat.

³⁴ Lahat ng mga bagay na ito'y sinabi ni Jesus sa mga karamihan ^(T)sa mga talinghaga; at kung hindi sa talinghaga ay hindi niya sila kinakausap:

³⁵ Upang matupad ang sinalita sa pamamagitan ng propeta, na nagsasabi,

³⁶ Nang magkagayon ay iniwan niya ang mga karamihan, at pumasok sa ^(V)bahay: at sa kaniya'y nagsilapit ang kaniyang mga alagad, na nagsisipagsabi, Ipaliwanag mo sa amin ang ^(W)talinghaga tungkol sa mga pangsirang damo sa bukid.

³⁷ At siya'y sumagot at nagsabi, Ang naghahasik ng mabuting binhi ay ang Anak ng tao;

³⁸ At ^(X)ang bukid ay ang sanglibutan; at ang mabuting binhi, ay ito ^(Y)ang mga anak ng kaharian: at ang mga pangsirang damo ay ^(Z)ang mga anak ng masama;

³⁹ At ang kaaway na naghasik ng mga ito ay ang diablo: ^(AA)at ang pagaani ay ang ^(AB)katapusan ng sanglibutan; at ang mga mangaani ay ang mga anghel.

⁴⁰ Kung paano ang pagtipon sa mga pangsirang damo at pagsunog sa apoy; gayon din ang mangyayari sa katapusan ng sanglibutan.

⁴¹ Susuguin ^(AC)ng Anak ng tao ang kaniyang mga anghel, at kanilang titipunin sa labas ng kaniyang kaharian ang lahat ng mga bagay na nangakapagpapatisod, at ang nagsisigawa ng katampalasanan,

⁴² At sila'y igagatong sa kalan ^(AD)ng apoy: ^(AE)diyan na nga ang pagtangis at ang pagngangalit ng mga ngipin.

⁴³ Kung magkagayo'y mangagliliwanag ang mga matuwid na katulad ng araw sa ^(AF)kaharian ng kanilang Ama. Ang may mga pakinig, ay makinig.

⁴⁴ Tulad ang kaharian ng langit sa natatagong kayamanan sa bukid; na nasumpungan ng isang tao, at inilihim; at sa kaniyang kagalaka'y yumaon at ^(AG)ipinagbili ang lahat niyang tinatangkilik, at ^(AH)binili ang bukid na yaon.

⁴⁵ Gayon din naman, ang kaharian ng langit ay katulad ng isang taong nangangalakal na humahanap ng magagandang perlas:

⁴⁶ At pagkasumpong ng isang mahalagang perlas, ay yumaon siya at ipinagbili ang lahat niyang tinatangkilik, at binili yaon.

^47 (AI)Tulad din naman ang kaharian ng langit sa isang lambat, na inihulog sa dagat, na ^(AJ)nakahuli ng sarisaring isda:

⁴⁸ Na, nang mapuno, ay hinila nila sa pampang; at sila'y nagsiupo, at tinipon sa mga sisidlan ang mabubuti, datapuwa't itinapon ang masasama.

⁴⁹ Gayon din ang mangyayari sa katapusan ng sanglibutan: lalabas ang mga anghel, at ^(AK)ihihiwalay ang masasama sa matutuwid,

⁵⁰ At sila'y igagatong sa kalan ng apoy: diyan na nga ang pagtangis at ang pagngangalit ng mga ngipin.

⁵¹ Napagunawa baga ninyo ang lahat ng mga bagay na ito? Sinabi nila sa kaniya, Oo.

⁵² At sinabi niya sa kanila, Kaya't ang bawa't ^(AL)eskriba na ginagawang alagad sa kaharian ng langit ay tulad sa isang taong puno ng sangbahayan, na naglalabas sa kaniyang kayamanan ng mga bagay na bago at luma.

⁵³ At nangyari, na nang matapos ni Jesus ang mga talinghagang ito, ay umalis siya doon.

^54 (AM)At pagdating sa kaniyang sariling lupain, ay ^(AN)kaniyang tinuruan sila sa kanilang sinagoga, ano pa't sila'y ^(AO)nangagtaka, at nangagsabi, Saan kumuha ang taong ito ng ganitong karunungan, at ng ganitong mga makapangyarihang gawa?

^55 (AP)Hindi baga ito ang anak ng ^(AQ)anluwagi? hindi baga tinatawag na Maria ang kaniyang ina? at ^(AR)Santiago, at Jose, at Simon, at Judas ang ^(AS)kaniyang mga kapatid?

⁵⁶ At ang kaniyang mga kapatid na babae, hindi baga silang lahat ay nanga sa atin? Saan nga kumuha ang taong ito ng lahat ng ganitong mga bagay?

⁵⁷ At siya'y ^(AT)kinatisuran nila. Datapuwa't sinabi sa kanila ni Jesus, ^(AU)Walang propeta na di may kapurihan, liban sa kaniyang sariling lupain, at sa kaniyang sariling bahay.

⁵⁸ At siya'y ^(AV)hindi gumawa roon ng maraming makapangyarihang gawa ^(AW)dahil sa kawalan nila ng pananampalataya.

14 Nang panahong yao'y narinig ni ^(AX)Herodes na ^(AY)tetrarka ang balita tungkol kay Jesus,

² At sinabi sa kaniyang mga tagapaglingkod, Ito'y si Juan Bautista; siya'y muling nagbangon sa mga patay; kaya't ang mga kapangyarihang ito ay nagsisigawa sa kaniya.

³ Sapagka't ^(AZ)hinuli ni Herodes si Juan, at siya'y iginapos, at inilagay sa bilangguan dahil kay Herodias, na ^(BA)asawa ni Felipe na kaniyang kapatid.

⁴ Sapagka't sinabi ni Juan sa kaniya, Hindi matuwid sa iyo na aariin mo siya.

⁵ At nang ibig niyang ipapatay siya, ay ^(BB)natakot siya sa karamihan, sapagka't siya'y kanilang ibinibilang na ^(BC)propeta.

⁶ Datapuwa't nang dumating ang araw na kapanganakan kay Herodes, ay sumayaw sa gitna ang anak na babae ni Herodias, at kinalugdan ni Herodes.

⁷ Dahil dito'y kaniyang ipinangakong may sumpa na sa kaniya'y ibibigay ang anomang hingin niya.

⁸ At siya, na inudyukan ng kaniyang ina, ay nagsabi, Ibigay mo sa akin dito na nasa isang pinggan ang ulo ni Juan Bautista.

⁹ At namanglaw ang hari; datapuwa't dahil sa kaniyang mga sumpa, at sa nangakaupong kasalo niya sa dulang, ay ipinagutos niyang ibigay na sa kaniya;

¹⁰ At nagutos siya at pinugutan ng ulo si Juan sa bilangguan.

¹¹ At dinala ang kaniyang ulo na nasa isang pinggan, at ibinigay sa dalaga: at dinala nito sa kaniyang ina.

¹² At ang kaniyang mga alagad ay nagsiparoon, at kanilang binuhat ang bangkay, at kanilang inilibing; at sila'y nagsialis at isinaysay kay Jesus.

^13 (BD)Nang marinig nga ito ni Jesus, ay ^(BE)lumigpit sila mula roon, sa isang daong na nasa isang dakong ilang na bukod: at nang mabalitaan ito ng mga karamihan, ay nangaglakad sila na sumunod sa kaniya mula sa mga bayan.

¹⁴ At siya'y lumabas, at nakita ang isang malaking karamihan, at ^(BF)nahabag siya sa kanila, at pinagaling niya ang sa kanila'y mga may sakit.

¹⁵ At nang ^(BG)nagtatakipsilim na, ay nagsilapit sa kaniya ang kaniyang mga alagad, na nangagsasabi, Ilang ang dakong ito, at lampas na sa panahon; paalisin mo na ang mga karamihan, upang sila'y magsiparoon sa mga nayon, at sila'y mangakabili ng kanilang makakain.

¹⁶ Datapuwa't sinabi sa kanila ni Jesus, Hindi kailangang sila'y magsialis; bigyan ninyo sila ng makakain.

¹⁷ At sinasabi nila sa kaniya, Wala tayo rito kundi limang tinapay at dalawang isda.

¹⁸ At sinabi niya, Dalhin ninyo rito sa akin.

¹⁹ At ipinagutos niya sa mga karamihan na sila'y magsiupo sa damuhan; at kinuha niya ang limang tinapay at ang dalawang isda, ^(BH)at pagtingala sa langit, ay kaniyang ^(BI)pinagpala, at pinagputolputol at ibinigay ang mga tinapay sa mga alagad, at ibinigay naman ng mga alagad sa mga karamihan.

²⁰ At nagsikain silang lahat, at nangabusog: at kanilang pinulot ang lumabis na pinagputolputol, na labingdalawang ^(BJ)bakol na puno.

²¹ At ang mga nagsikain ay may limang libong lalake, bukod pa ang mga babae at ang mga bata.

^22 (BK)At pagdaka'y pinapagmadali niya ang kaniyang mga alagad na magsilulan sa daong, at magsiuna sa kaniya sa kabilang ibayo, hanggang pinayayaon niya ang mga karamihan.

²³ At pagkatapos na mapayaon niya ang mga karamihan, ay umahon siyang bukod ^(BL)sa bundok upang manalangin: at nang gumabi na, ay siya'y nagiisa doon.

²⁴ Datapuwa't ang daong ay nasa gitna na ng dagat, na hinahampas ng mga alon; sapagka't pasalungat sa hangin.

²⁵ At sa ikaapat na pagpupuyat ng gabi ay naparoon siya sa kanila, na lumalakad sa ibabaw ng dagat.

²⁶ At nang makita siya ng mga alagad na lumalakad sa ibabaw ng dagat, ay nangagulumihanan sila, na nangagsasabi, Multo! at sila'y nagsisigaw dahil sa takot.

²⁷ Datapuwa't pagdaka'y nagsalita sa kanila si Jesus, na nagsasabi, Laksan ninyo ang inyong loob; ako nga: ^(BM)huwag kayong mangatakot.

²⁸ At sumagot sa kaniya si Pedro, at nagsabi, Panginoon, kung ikaw nga, ay papariyanin mo ako sa iyo sa ibabaw ng tubig.

²⁹ At sinabi niya, Halika. At lumunsad si Pedro sa daong, at lumakad sa ibabaw ng tubig upang pumaroon kay Jesus.

³⁰ Datapuwa't pagkakita niyang malakas ang hangin, ay natakot siya, at nang siya'y malulubog, ay sumigaw, na nagsasabi, Panginoon, iligtas mo ako.

³¹ At pagdaka'y iniunat ni Jesus ang kaniyang kamay at hinawakan siya, at sa kaniya'y sinabi, Oh ikaw na kakaunti ang pananampalataya, bakit ka nagalinglangan?

³² At pagkalulan nila sa daong, ay humimpil ang hangin.

³³ At ang mga nasa daong ay nagsisamba sa kaniya, na nangagsasabi, Tunay ^(BN)na ikaw ang Anak ng Dios.

³⁴ At nang makatawid na sila, ay narating nila ang lupa ng ^(BO)Genezaret.

³⁵ At nang siya'y makilala ng mga tao sa dakong yaon, ay nangagpabalita sila sa palibotlibot ng buong lupaing yaon, at sa kaniya'y dinala ang lahat ng mga may sakit;

³⁶ At ipinamamanhik nila sa kaniya na ipahipo man lamang sa kanila ang laylayan ng kaniyang damit: at ang lahat ng nangagsihipo ay ^(BP)pawang nagsigaling.

15 Nang magkagayo'y ^(BQ)nagsilapit kay Jesus na mula sa Jerusalem ang mga Fariseo at ang mga eskriba, na nagsisipagsabi,

² Bakit ang iyong mga alagad ay nagsisilabag sa sali't-saling sabi ng matatanda? sapagka't hindi sila nangaghuhugas ng kanilang mga kamay pagka nagsisikain sila ng tinapay.

³ At siya'y sumagot at sinabi sa kanila, Bakit naman kayo'y nagsisilabag sa utos ng Dios dahil sa inyong sali't-saling sabi?

⁴ Sapagka't sinabi ng Dios, ^(BR)Igalang mo ang iyong ama at ang iyong ina: at, ^(BS)Ang manungayaw sa ama at sa ina, ay mamatay siyang walang pagsala.

⁵ Datapuwa't sinasabi ninyo, Sinomang magsabi sa kaniyang ama o sa kaniyang ina, Yaong mangyayaring pakinabangan mo sa akin ay hain ko na sa Dios:

⁶ Ay hindi niya igagalang ang kaniyang ama. At niwalan ninyong kabuluhan ang salita ng Dios dahil sa inyong sali't-saling sabi.

⁷ Kayong mga mapagpaimbabaw, mabuti ang pagkahula sa inyo ni Isaias, na nagsasabi,

¹⁰ At pinalapit niya sa kaniya ang karamihan, at sa kanila'y sinabi, Pakinggan ninyo, at unawain.

¹¹ Hindi ang pumapasok sa bibig ang siyang ^(BV)nakakahawa sa tao; kundi ang lumalabas sa bibig, ito ang nakakahawa sa tao.

¹² Nang magkagayo'y nagsilapit ang mga alagad, at sa kaniya'y sinabi, Nalalaman mo bagang nangagdamdam ang mga Fariseo, pagkarinig nila ng pananalitang ito?

¹³ Datapuwa't sumagot siya at sinabi, ^(BW)Ang bawa't halamang hindi itinanim ng aking Ama na nasa kalangitan, ay bubunutin.

¹⁴ Pabayaan ninyo sila: ^(BX)sila'y mga bulag na tagaakay. At kung ang bulag ay umakay sa bulag, ay kapuwa sila mangahuhulog sa hukay.

¹⁵ At sumagot si Pedro, at sinabi ^(BY)sa kaniya, Ipaliwanag mo sa amin ang talinghaga.

¹⁶ At sinabi niya, Kayo baga nama'y wala pa ring pagiisip?

¹⁷ Hindi pa baga ninyo nalalaman, na ang anomang pumapasok sa bibig ay tumutuloy sa tiyan, at inilalabas sa daanan ng dumi?

¹⁸ Datapuwa't ^(BZ)ang mga bagay na lumalabas sa bibig ay sa puso nanggagaling; at siyang nangakakahawa sa tao.

¹⁹ Sapagka't sa puso nanggagaling ang masasamang pagiisip, mga pagpatay, mga pangangalunya, pakikiapid, mga pagnanakaw, mga pagsaksi sa di katotohanan, mga pamumusong:

²⁰ Ito ang mga bagay na nangakakahawa sa tao; datapuwa't ang kumaing hindi maghugas ^(CA)ng mga kamay ay hindi makakahawa sa tao.

²¹ At umalis doon si Jesus, at lumigpit sa mga sakop ng ^(CB)Tiro at Sidon.

²² At narito, ang isang babaing Cananea na lumabas sa mga hangganang yaon, at nagsisigaw, na nagsasabi, Kahabagan mo ako, Oh Panginoon, ikaw na ^(CC)Anak ni David; ang aking anak na babae ay pinahihirapang lubha ng isang demonio.

²³ Datapuwa't siya'y hindi sumagot ng anomang salita sa kaniya. At nilapitan siya ng kaniyang mga alagad at siya'y pinamanhikan, na nangagsasabi, ^(CD)Paalisin mo siya; sapagka't nagsisisigaw siya sa ating hulihan.

²⁴ Datapuwa't siya'y sumagot at sinabi, ^(CE)Hindi ako sinugo kundi sa mga tupang nangaligaw sa bahay ni Israel.

²⁵ Datapuwa't lumapit siya at ^(CF)siya'y sinamba niya, na nagsasabi, Panginoon, saklolohan mo ako.

²⁶ At siya'y sumagot at sinabi, Hindi marapat na kunin ang tinapay sa mga anak at itapon sa mga ^(CG)aso.

²⁷ Datapuwa't sinabi niya, Oo, Panginoon: sapagka't ang mga aso man ay nagsisikain ng mga mumo na nangalalaglag mula sa dulang ng kanilang mga panginoon.

²⁸ Nang magkagayo'y sumagot si Jesus at sinabi sa kaniya, Oh babae, ^(CH)malaki ang pananampalataya mo: mangyari sa iyo ayon sa ibig mo. At gumaling ang kaniyang anak mula sa oras na yaon.

²⁹ At umalis si Jesus doon, at ^(CI)naparoon sa tabi ng dagat ng Galilea; at umahon sa bundok, at naupo doon.

³⁰ At lumapit sa kaniya ang lubhang maraming tao, na may mga pilay, mga bulag, mga pipi, mga pingkaw, at iba pang marami, at sila'y kanilang inilagay sa kaniyang mga paanan; at sila'y pinagaling niya:

³¹ Ano pa't nangagtaka ang karamihan, nang mangakita nilang nangagsasalita ang mga pipi, nagsisigaling ang mga pingkaw, at nagsisilakad ang mga pilay, at nangakakakita ang mga bulag: at kanilang niluwalhati ang Dios ng Israel.

³² At pinalapit ni ^(CJ)Jesus sa kaniya ang kaniyang mga alagad, at sinabi, ^(CK)Nahahabag ako sa karamihan, sapagka't tatlong araw nang sila'y nagsisipanatili sa akin at wala silang makain: at di ko ibig na sila'y paalising nangagaayuno, baka sila'y manganglupaypay sa daan.

³³ At sa kaniya'y sinabi ng mga alagad, Saan tayo mangakakakuha rito sa ilang ng sapat na daming tinapay na makabubusog sa ganyang lubhang napakaraming tao?

³⁴ At sinabi ni Jesus sa kanila, Ilang tinapay mayroon kayo? At sinabi nila, Pito, at ilang maliliit na isda.

³⁵ At iniutos niya sa karamihan na magsiupo sa lupa;

³⁶ At kinuha niya ang pitong tinapay at ang mga isda; ^(CL)at siya'y nagpasalamat at pinagputolputol, at ibinigay sa mga alagad, at ibinigay naman ng mga alagad sa mga karamihan.

³⁷ At nagsikain silang lahat, at nangabusog: at pinulot nila ang lumabis sa mga pinagputolputol, na pitong bakol na puno.

³⁸ At silang nagsikain ay apat na libong lalake, bukod ang mga babae at mga bata.

³⁹ At ^(CM)pinayaon niya ang mga karamihan at lumulan sa daong, at napasa mga hangganan ng ^(CN)Magdala.

16 At nagsilapit ^(CO)ang mga Fariseo at mga Saduceo, na tinutukso siya na sa kaniya'y nagsisihiling na sila'y pagpakitaan ng isang tanda na mula sa langit.

² Datapuwa't siya'y sumagot at sa kanila'y sinabi, ^(CP)Sa kinahapunan, ay sinasabi ninyo, Bubuti ang panahon: sapagka't ang langit ay mapula.

³ At sa umaga, Ngayo'y uunos: sapagka't mapula at makulimlim ang langit. Kayo'y marurunong magsikilala ng anyo ng langit; datapuwa't hindi ninyo mangakilala ang mga tanda ng mga panahon.

⁴ Ang isang lahing masama at ^(CQ)mapangalunya ay humahanap ng tanda; at hindi siya bibigyan ng anomang tanda, kundi ng tanda ni Jonas. At sila'y iniwan niya, at yumaon.

⁵ At nagsidating ang mga alagad sa kabilang ibayo at nangakalimot na mangagdala ng tinapay.

⁶ At sinabi sa kanila ni Jesus, Kayo'y mangagingat at magsipangilag sa ^(CR)lebadura ng mga Fariseo at mga Saduceo.

⁷ At sila'y nangagkatuwiranan sa kanilang sarili, na nagsasabi, Hindi tayo nangakapagbaon ng tinapay.

⁸ At nang matalastas ni Jesus ay sinabi, Oh kayong kakaunti ang pananampalataya, bakit kayo'y nangagbubulaybulay sa inyong sarili, sapagka't wala kayong tinapay?

⁹ Hindi pa baga ninyo natatalastas, ^(CS)at hindi ninyo naaalaala ang limang tinapay sa limang libong lalake, at kung ilang bakol ang inyong nailigpit?

¹⁰ Ni yaong pitong tinapay ^(CT)sa apat na libong lalake, at kung ilang bakol ang inyong nailigpit?

¹¹ Ano't hindi ninyo napaguunawa na hindi ang sinabi ko sa inyo'y tungkol sa tinapay? Datapuwa't kayo'y mangagingat sa lebadura ng mga Fariseo at ng mga Saduceo.

¹² Nang magkagayo'y kanilang natalastas na sa kanila'y hindi ipinagutos na sila'y magsipagingat sa lebadura ng tinapay, kundi sa mga aral ng mga Fariseo at ng mga Saduceo.

¹³ Nang dumating nga si Jesus sa mga sakop ng Cesarea ni Filipo, ay itinanong niya sa kaniyang mga alagad, na sinasabi, ^(CU)Ano baga ang sabi ng mga tao kung sino ang Anak ng tao?

¹⁴ At kanilang sinabi, ^(CV)Anang ilan, Si Juan Bautista; ang ilan, Si Elias; at ang mga iba, Si Jeremias, o isa sa mga propeta.

¹⁵ Kaniyang sinabi sa kanila, Datapuwa't, ano ang sabi ninyo kung sino ako?

¹⁶ At sumagot si Simon Pedro at sinabi, Ikaw ang Cristo, ^(CW)Ang anak ng ^(CX)Dios na buhay.

¹⁷ At sumagot si Jesus at sa kaniya'y sinabi, Mapalad ka, ^(CY)Simon Bar-Jonas: sapagka't hindi ipinahayag sa iyo ito ng ^(CZ)laman at ng dugo, kundi ng aking Ama na nasa langit.

¹⁸ At sinasabi ko naman sa iyo, na ^(DA)ikaw ay Pedro, at ^(DB)sa ibabaw ng batong ito ay itatayo ko ang aking iglesia; at ^(DC)ang mga pintuan ng Hades ay hindi magsisipanaig laban sa kaniya.

¹⁹ Ibibigay ko sa iyo ^(DD)ang mga susi ng kaharian ng langit: ^(DE)at anomang iyong talian sa lupa ay tatalian sa langit; at anomang iyong kalagan sa lupa ay kakalagan sa langit.

²⁰ Nang magkagayo'y ipinagbilin niya ^(DF)sa mga alagad na huwag sabihin kanino man na siya ang Cristo.

²¹ Mula ng panahong yao'y nagpasimulang ^(DG)ipinakilala ni Jesus sa kaniyang mga alagad, na kinakailangang ^(DH)siya'y pumaroon sa Jerusalem, at magbata ng maraming bagay sa matatanda at sa mga pangulong saserdote at sa mga eskriba, at siya'y patayin, at ^(DI)muling ibangon sa ikatlong araw.

²² At isinama siya ni Pedro, at nagpasimulang siya'y pinagwikaan, na nagsasabi, Panginoon, malayo ito sa iyo: kailan man ay hindi mangyayari ito sa iyo.

²³ Datapuwa't lumingon siya, at sinabi kay Pedro, Lumagay ka sa likuran ko, Satanas: ikaw ay tisod sa akin: sapagka't hindi mo pinagiisip ang mga bagay ng Dios, kundi ang mga bagay ng tao.

²⁴ Nang magkagayo'y ^(DJ)sinabi ni Jesus sa kaniyang mga alagad, Kung ang sinomang tao'y ibig sumunod sa akin ay tumanggi sa kaniyang sarili, at pasanin ang kaniyang krus, at sumunod sa akin.

²⁵ Sapagka't ^(DK)ang sinomang magibig iligtas ang kaniyang buhay ay mawawalan nito: at ang sinomang mawalan ng kaniyang buhay dahil sa akin ay makakasumpong niyaon.

²⁶ Sapagka't ano ang pakikinabangin ng tao, kung makamtan niya ang buong sanglibutan at mawawalan siya ng kaniyang buhay? o ano ang ibibigay ng tao na katumbas sa kaniyang buhay?

²⁷ Sapagka't ^(DL)ang Anak ng tao ay pariritong nasa kaluwalhatian ng kaniyang Ama na kasama ang kaniyang mga anghel; at kung magkagayo'y bibigyan ang bawa't tao ayon sa kaniyang mga gawa.

²⁸ Katotohanang sinasabi ko sa inyo, May ilan sa nangakatayo rito, na hindi ^(DM)matitikman sa anomang paraan ang kamatayan, ^(DN)hanggang sa kanilang makita ang Anak ng tao na pumaparito sa kaniyang kaharian.

17 At ^(DO)pagkaraan ng anim na araw, ay isinama ni Jesus si ^(DP)Pedro, at si Santiago, at si Juan na kapatid niya, at sila'y dinalang bukod sa isang mataas na bundok:

² At nagbagong-anyo siya sa harap nila; at nagliwanag ang kaniyang mukha na katulad ng araw, at pumuting tulad sa ilaw ang kaniyang mga damit.

³ At narito, napakita sa kanila si Moises at si Elias na nakikipagusap sa kaniya.

⁴ At sumagot si Pedro, at sinabi kay Jesus, Panginoon, mabuti sa atin ang tayo'y dumito: kung ibig mo, ay gagawa ako rito ng tatlong tabernakulo; isa ang sa iyo, at isa ang kay Moises, at isa ang kay Elias.

⁵ Samantalang nagsasalita pa siya, ^(DQ)narito, ang isang maningning na alapaap ay lumilim sa kanila: at narito, ang isang tinig na mula sa alapaap, na nagsasabi, ^(DR)Ito ang sinisinta kong Anak, na siya kong kinalulugdan; siya ang inyong pakinggan.

⁶ At nang marinig ito ng mga alagad, ay nangasubasub sila, at lubhang nangatakot.

⁷ At lumapit si Jesus at sila'y tinapik, at sinabi, Mangagbangon kayo, at ^(DS)huwag kayong mangatakot.

⁸ At sa paglingap ng kanilang mga mata, ay wala silang nakitang sinoman, kundi si Jesus lamang.

^9 (DT)At habang sila'y nagsisibaba mula sa bundok, ay iniutos ^(DU)sa kanila ni Jesus, na nagsasabi, Huwag ninyong sabihin kanino mang tao ang pangitain, hanggang sa ang Anak ng tao ay ibangon sa mga patay.

¹⁰ At tinanong siya ng kaniyang mga alagad, na nangagsasabi, ^(DV)Bakit nga sinasabi ng mga eskriba na kinakailangang pumarito muna si Elias?

¹¹ At sumagot siya, at sinabi, Katotohanang si Elias ay paririto, at ^(DW)isasauli ang lahat ng mga bagay:

¹² Datapuwa't sinasabi ko sa inyo, na naparito na si Elias, at hindi nila siya nakilala, ^(DX)kundi ginawa nila sa kaniya ang anomang kanilang inibig. Gayon din naman ang Anak ng tao ay magbabata sa kanila.

¹³ Nang magkagayo'y napagunawa ng mga alagad na si Juan Bautista ang sa kanila'y sinasabi niya.

¹⁴ At ^(DY)pagdating nila sa karamihan, ay lumapit sa kaniya ang isang lalake, na sa kaniya'y lumuhod, at nagsasabi,

¹⁵ Panginoon, mahabag ka sa aking anak na lalake: sapagka't siya'y ^(DZ)himatayin, at lubhang naghihirap; sapagka't madalas na siya'y nagsusugba sa apoy, at madalas sa tubig.

¹⁶ At siya'y dinala ko sa iyong mga alagad, at hindi nila siya mapagaling.

¹⁷ At sumagot si Jesus at sinabi, Oh lahing walang pananampalataya at ^(EA)taksil, hanggang kailan titiisin ko kayo? dalhin ninyo siya rito sa akin.

¹⁸ At pinagwikaan siya ni Jesus; at ang demonio ay lumabas sa kaniya: at ang bata'y gumaling mula nang oras ding yaon.

¹⁹ Nang magkagayo'y nagsilapit na ^(EB)bukod ang mga alagad kay Jesus, at nangagsabi, Bakit baga hindi namin napalabas yaon?

²⁰ At sinabi niya sa kanila, Dahil sa kakauntian ng inyong pananampalataya: ^(EC)sapagka't katotohanang sinasabi ko sa inyo, Kung magkaroon kayo ng pananampalataya na kasinglaki ^(ED)ng butil ng binhi ng mostasa, ay masasabi ninyo sa bundok na ^(EE)ito, Lumipat ka mula rito hanggang doon; at ito'y lilipat; at sa inyo'y hindi may pangyayari.^{[a] (EF)(EG)}

²² At ^(EH)samantalang sila'y nangakahimpil sa Galilea, ay sinabi sa kanila ni Jesus, ^(EI)Ang Anak ng tao ay ibibigay sa mga kamay ng mga tao;

²³ At siya'y papatayin nila, at ^(EJ)sa ikatlong araw ay siya'y muling ibabangon. At sila'y lubhang nangamanglaw,

²⁴ At ^(EK)pagdating nila sa Capernaum, ay nangagsilapit kay Pedro ang mga maniningil ng kalahating siklo, at nangagsabi, Hindi baga ^(EL)pinagbabayaran ng inyong guro ang kalahating siklo?

²⁵ Sinabi niya, Oo. At nang pumasok siya sa bahay, ay pinangunahan siya ni Jesus, na nagsasabi, Anong akala mo, Simon? ang mga hari sa lupa, kanino baga sila nanganiningil ng ^(EM)kabayaran ng ^(EN)buwis? sa kanilang mga anak baga o sa nangaiiba?

²⁶ At nang sabihin niya, Sa nangaiiba, ay sinabi sa kaniya ni Jesus, Kung gayo'y hindi nangagbabayad ang mga anak.

²⁷ Datapuwa't, baka katisuran tayo nila, ay pumaroon ka sa dagat, at ihulog mo ang kawil, at kunin mo ang unang isdang lumitaw; at pagka naibuka mo na ang kaniyang bibig, ay masusumpungan mo ang isang siklo: kunin mo, at ibigay mo sa kanila sa ganang akin at sa iyo.

18 Nang oras na ^(EO)yaon ay nagsilapit ang mga alagad kay Jesus, na nangagsasabi, Sino nga baga ang pinakadakila sa kaharian ng langit?

² At pinalapit niya sa kaniya ang isang maliit na bata, at inilagay sa gitna nila,

³ At sinabi, Katotohanang sinasabi ko sa inyo, Malibang ^(EP)kayo'y magsipanumbalik, at ^(EQ)maging tulad sa maliliit na bata, sa anomang paraan ay hindi kayo magsisipasok sa kaharian ng langit.

⁴ Sinoman ngang magpakababa na gaya ng maliit na batang ito, ay siyang pinakadakila sa kaharian ng langit.

⁵ At ^(ER)sinomang tumanggap sa isa sa ganitong maliit na bata sa aking pangalan ay ako ang tinanggap:

⁶ Datapuwa't ^(ES)sinomang magbigay ng ikatitisod sa isa sa maliliit na ito na nagsisisampalataya sa akin, ay may pakikinabangin pa siya kung bitinan ang kaniyang leeg ng isang malaking batong gilingan, at siya'y ilubog sa kalaliman ng dagat.

⁷ Sa aba ng sanglibutan dahil sa mga kadahilanan ng pagkatisod! sapagka't kinakailangang dumating ang mga kadahilanan; datapuwa't sa aba ng taong yaong panggalingan ng kadahilanan!

⁸ At ^(ET)kung ang kamay mo o ang paa mo ay makapagpapatisod ^(EU)sa iyo, ay putulin mo, at iyong itapon: mabuti pa sa iyo ang pumasok sa buhay na pingkaw o pilay, kay sa may dalawang kamay o dalawang paa na ibulid ka sa apoy na walang hanggan.

⁹ At kung ang mata mo ang makapagpapatisod ^(EV)sa iyo, ay dukitin mo, at iyong itapon: mabuti pa sa iyo ang pumasok sa buhay na iisa ang mata, kay sa may dalawang mata na ibulid ka sa apoy ng impierno.

¹⁰ Ingatan ninyo na huwag ninyong pawalang halaga ang isa sa maliliit na ^(EW)ito: sapagka't sinasabi ko sa inyo, na ang ^(EX)kanilang mga anghel sa langit ay nangakakakitang palagi ng ^(EY)mukha ng aking Ama na nasa langit.^[b](EZ)(FA)

¹² Ano ang akala ninyo? ^(FB)kung ang isang tao ay may isang daang tupa, at maligaw ang isa sa mga yaon, hindi baga iiwan niya ang siyam na pu't siyam, at pasasa kabundukan, at hahanapin ang naligaw?

¹³ At kung mangyaring masumpungan niya, ay katotohanang sinasabi ko sa inyo, na magagalak ng higit dahil dito kay sa siyam na pu't siyam na hindi nangaligaw.

¹⁴ Gayon din na hindi nga kalooban ng inyong Amang nasa langit, na ang isa sa maliliit na ito ay mapahamak.

¹⁵ At ^(FC)kung magkasala laban sa iyo ang kapatid mo, pumaroon ka, at ipakilala mo sa kaniya ang kaniyang kasalanan na ikaw at siyang magisa: kung ikaw ay pakinggan niya, ay ^(FD)nagwagi ka sa iyong kapatid.

¹⁶ Datapuwa't kung hindi ka niya pakinggan, ay magsama ka pa ng isa o dalawa, upang ^(FE)sa bibig ng dalawang saksi o tatlo ay mapagtibay ang bawa't salita.

¹⁷ At kung ayaw niyang pakinggan sila, ay sabihin mo sa ^(FF)iglesia: at kung ayaw rin niyang pakinggan ang iglesia, ay ^(FG)ipalagay mo siyang tulad sa Gentil at ^(FH)maniningil ng buwis.

¹⁸ Katotohanang sinasabi ko sa inyo, na ^(FI)ang lahat ng mga bagay na inyong talian sa lupa ay tatalian sa langit: at ang lahat ng mga bagay na inyong kalagan sa lupa ay kakalagan sa langit.

¹⁹ Muling sinasabi ko sa inyo, na kung pagkasunduan ng dalawa sa inyo sa lupa ang nauukol sa anomang bagay na kanilang hihingin, ay gagawin ^(FJ)sa kanila ng aking Ama na nasa langit.

²⁰ Sapagka't kung saan nagkakatipon ang dalawa o tatlo sa aking pangalan, ay naroroon ako sa gitna nila.

²¹ Nang magkagayo'y lumapit si Pedro at sinabi sa kaniya, Panginoon, ^(FK)makailang magkakasala ang aking kapatid laban sa akin na siya'y aking patatawarin? ^(FL)hanggang sa makapito?

²² Sinabi sa kaniya ni Jesus, Hindi ko sinasabi sa iyo, Hanggang sa makapito; ^(FM)kundi, Hanggang sa makapitongpung pito.

²³ Kaya't ang kaharian ng langit ay tulad sa isang hari, na nagibig na makipagusap sa kaniyang mga alipin.

²⁴ At nang siya'y magpasimulang makipaghusay, ay iniharap sa kaniya ang isa sa kaniya'y may utang na sangpung libong talento.

²⁵ Datapuwa't palibhasa'y wala siyang sukat ibayad, ipinagutos ^(FN)ng kaniyang panginoon na siya'y ipagbili, at ang kaniyang asawa't ^(FO)mga anak, at ang lahat niyang tinatangkilik, at nang makabayad.

²⁶ Dahil dito ang alipin ay nagpatirapa at sumamba sa kaniya, na nagsasabi, Panginoon, pagtiisan mo ako, at pagbabayaran ko sa iyong lahat.

²⁷ At sa habag ng panginoon sa aliping yaon, ay pinawalan siya, at ipinatawad sa kaniya ang utang.

²⁸ Datapuwa't lumabas ang aliping yaon, at nasumpungan ang isa sa mga kapuwa niya alipin, na sa kaniya'y may utang na isang daang ^(FP)denario: at kaniyang hinawakan siya, at sinakal niya, na sinasabi, Bayaran mo ang utang mo.

²⁹ Kaya't nagpatirapa ang kaniyang kapuwa alipin at namanhik sa kaniya, na nagsasabi, Pagtiisan mo ako, at ikaw ay pagbabayaran ko.

³⁰ At siya'y ayaw: at yumaon at siya'y ipinabilanggo hanggang sa magbayad siya ng utang.

³¹ Nang makita nga ng kaniyang mga kapuwa alipin ang nangyari, ay nangamanglaw silang lubha, at nagsiparoon at isinaysay sa kanilang panginoon ang lahat ng nangyari.

³² Nang magkagayo'y pinalapit siya ng kaniyang panginoon, at sa kaniya'y sinabi, Ikaw na aliping masama, ipinatawad ko sa iyo ang lahat ng utang na yaon, sapagka't ipinamanhik mo sa akin:

³³ Hindi baga dapat na ikaw naman ay mahabag sa iyong kapuwa alipin, na gaya ko namang nahabag sa iyo?

³⁴ At nagalit ang kaniyang panginoon, at ibinigay siya sa mga tagapagpahirap, hanggang sa siya'y magbayad ng lahat ng utang.

³⁵ Gayon din naman ang gagawin ^(FQ)sa inyo ng aking Ama na nasa kalangitan, kung hindi ninyo patatawarin sa inyong mga puso, ng bawa't isa ang kaniyang kapatid.

19 At nangyari na nang ^(FR)matapos ni Jesus ang mga salitang ito, ay umalis siya sa ^(FS)Galilea at napasa ^(FT)mga hangganan ng Judea sa dako pa roon ng Jordan;

² At nagsisunod sa kaniya ang lubhang maraming tao, at sila'y pinagaling niya doon.

³ At nagsilapit sa kaniya ang mga Fariseo, na siya'y tinutukso nila, at kanilang sinasabi, Naaayon baga sa kautusan na ^(FU)ihiwalay ng isang lalake ang kaniyang asawa sa bawa't kadahilanan?

⁴ At siya'y sumagot at sinabi, Hindi baga ninyo nabasa, na ang lumalang sa kanila buhat sa pasimula, ay sila'y nilalang niya na lalake at babae,

⁵ At sinabi, ^(FV)Dahil dito'y iiwan ng lalake ang kaniyang ama at ina, at makikisama sa kaniyang asawa; at ang dalawa ay ^(FW)magiging isang laman?

⁶ Kaya nga hindi na sila dalawa, kundi isang laman. Ang pinapagsama nga ng Dios, ay huwag papaghiwalayin ng tao.

⁷ Sinabi nila sa kaniya, ^(FX)Bakit nga ipinagutos ni Moises na magbigay ng kasulatan sa paghihiwalay, at ihiwalay ang babae?

⁸ Sinabi niya sa kanila, Dahil sa katigasan ng inyong puso ay ipinaubaya sa inyo ni Moises na inyong hiwalayan ang inyong mga asawa: datapuwa't buhat sa pasimula ay hindi gayon.

⁹ At sinasabi ko sa inyo, Sinomang ihiwalay ang kaniyang asawang babae, liban na kung sa pakikiapid, at magasawa sa iba, ay nagkakasala ng pangangalunya: at ang magasawa sa babaing yaon na hiniwalayan ay nagkakasala ng pangangalunya.

¹⁰ Ang mga alagad ay nangagsasabi sa kaniya, Kung ganyan ang kalagayan ng lalake sa kaniyang asawa, ay hindi nararapat magasawa.

¹¹ Datapuwa't sinabi niya sa kanila, ^(FY)Hindi matatanggap ng lahat ng mga tao ang pananalitang ito, kundi niyaong mga ^(FZ)pinagkalooban.

¹² Sapagka't may mga bating, na ipinanganak na gayon mula sa tiyan ng kanilang mga ina: at may mga bating, na ginagawang bating ng mga tao: at ^(GA)may mga bating, na nangagpapakabating sa kanilang sarili dahil sa kaharian ng langit. Ang makakatanggap nito, ay pabayaang tumanggap.

¹³ Nang magkagayon ay dinala ^(GB)sa kaniya ang maliliit na bata, upang ipatong niya ang kaniyang mga kamay sa kanila, at ipanalangin: at sinaway sila ng mga alagad.

¹⁴ Datapuwa't sinabi ni Jesus, Pabayaan ninyo ang maliliit na bata, at huwag ninyong pagbawalan silang magsilapit sa akin: sapagka't ^(GC)sa mga ganito ang kaharian ng langit.

¹⁵ At ipinatong niya ang kaniyang mga kamay sa kanila, at umalis doon.

¹⁶ At narito, lumapit sa kaniya ang ^(GD)isa, at nagsabi, ^(GE)Guro, ano ang mabuting bagay na gagawin ko upang ako'y magkaroon ng buhay na walang hanggan?

¹⁷ At sinabi niya sa kaniya, Bakit mo itinatanong sa akin ang tungkol sa mabuti? May isa, na siyang mabuti: datapuwa't ^(GF)kung ibig mong pumasok sa buhay, ingatan mo ang mga utos.

¹⁸ Sinabi niya sa kaniya, Alin-alin? At sinabi ni Jesus, ^(GG)Huwag kang papatay, Huwag kang mangangalunya, Huwag kang magnanakaw, Huwag sasaksi sa di katotohanan,

¹⁹ Igalang mo ang iyong ama at ang iyong ina; at, ^(GH)Iibigin mo ang iyong kapuwa na gaya ng iyong sarili.

²⁰ Sinabi sa kaniya ng binata, Ang lahat ng mga bagay na ito ay ginanap ko: ano pa ang kulang sa akin?

²¹ Sinabi sa kaniya ni Jesus, Kung ibig mong maging ^(GI)sakdal, ^(GJ)humayo ka, ipagbili mo ang tinatangkilik mo, at ibigay mo sa mga dukha, at magkakaroon ka ng kayamanan sa langit: at pumarito ka, sumunod ka sa akin.

²² Datapuwa't nang marinig ng binata ang ganitong pananalita, ay yumaon siyang namamanglaw; sapagka't siya'y isang may maraming pagaari.

²³ At sinabi ni Jesus sa kaniyang mga alagad, Katotohanang sinasabi ko sa inyo, Mahirap na makapasok ang ^(GK)isang taong mayaman sa kaharian ng langit.

^24 (GL)At muling sinasabi ko sa inyo, Magaan pa sa isang kamelyo ang dumaan sa butas ng isang karayom, kay sa isang taong mayaman ang pumasok sa kaharian ng Dios.

²⁵ At nang marinig ito ng mga alagad, ay lubhang nangagtaka, na nagsisipagsabi, Sino nga kaya ang makaliligtas?

²⁶ At pagtingin ni Jesus ay sinabi sa kanila, Hindi mangyayari ito sa mga tao; datapuwa't ^(GM)sa Dios ang lahat ng mga bagay ay mangyayari.

²⁷ Nang magkagayo'y sumagot si Pedro at sinabi sa kaniya, Narito, ^(GN)iniwan namin ang lahat, at nagsisunod sa iyo: ano nga baga ang kakamtin namin?

²⁸ At sinabi ni Jesus sa kanila, Katotohanang sinasabi ko sa inyo, na kayong nagsisunod sa akin, sa ^(GO)pagbabagong lahi pagka uupo na ang Anak ng tao sa luklukan ng kaniyang kaluwalhatian, ^(GP)kayo nama'y magsisiupo sa labingdalawang luklukan, ^(GQ)upang magsihukom sa labingdalawang angkan ng Israel.

²⁹ At ang bawa't magiwan ng mga bahay, o mga kapatid na lalake, o mga kapatid na babae, o ama, o ina, o mga anak, o mga lupa, dahil sa aking pangalan, ay tatanggap ng tigisang daan, at magsisipagmana ng walang hanggang buhay.

³⁰ Datapuwa't maraming mga una na ^(GR)mangahuhuli; at ^(GS)mga huli na mangauuna.